The latest mutation of Artificial Intelligence, "Generative AI," is more than anything a technology of writing. In a world-historical frame, the significance of this cannot be understated. It is a technology in which the unnatural language of code tangles with the natural language of everyday life. Its form of writing, moreover, is multimodal, able to not only text as conventionally understood, but "read" images by matching textual labels and "write" images from textual prompts. Within the scope of this peculiarly machinic writing is mathematics, actionable software procedure, and algorithm. This presentation explores the consequences of Generative AI for literacy teaching and learning. In its first part, we speak theoretically and historically, suggesting that this development is perhaps as momentous as Bi Sheng's invention of moveable type and Gutenberg's printing press—and in its peculiar ways just as problematic. In the second part we go on to propose that literacy in the time of AI requires a new way to speak about itself, a revised "grammar" of sorts. In a third part, we discuss empirical interventions—ours and others—that put Generative AI to work in support of literacy and learning.

[He] allowed himself to be swayed by his conviction that human beings are not born once and for all on the day their mothers give birth to them, but that life obliges them over and over again to give birth to themselves.

Gabriel García Márquez, Love in the Time of Cholera

This invited keynote address at the interdisciplinary, international conference on "Language, Education, and Artificial Intelligence" will illuminate the transformative potential of multimodal multichannel data and language in elucidating students' self-regulated learning (SRL) processes within the context of advanced learning technologies. In today's educational landscape, characterized by the pervasive integration of artificial intelligence (AI) and digital platforms, understanding the intricate dynamics of SRL is paramount for fostering effective learning outcomes and empowering students as lifelong learners. This keynote will delve into cutting-edge research and methodologies spanning linguistics, education, computer science, and psychology, highlighting the pivotal role of linguistic cues, gestures, and interactions in providing valuable insights into students' cognitive, affective, metacognitive, and motivational states during learning activities. By harnessing AI-driven approaches such as natural language processing, machine learning, and affective computing, and multimodal learning analytics, educators and researchers can unlock new possibilities for supporting and enhancing students' SRL experiences. Through compelling examples derived from our research studies, theoretical insights, and practical applications, this keynote aims to inspire interdisciplinary collaboration and innovation in leveraging language and AI technologies to create more adaptive, personalized, and inclusive technology-based learning environments. By embracing the potential of multimodal multichannel data and language analysis, attendees will gain a deeper understanding of how to empower students as self-regulated learners, enabling them to thrive in the complex and dynamic landscape of education in the 21st century.

Σήμερα επικρατεί σύγχυση σχετικά με το τι είναι η νοημοσύνη και πώς μπορεί να επιτευχθεί, η οποία τροφοδοτείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, με απόψεις ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα φτάσει σύντομα την ανθρώπινη.

Οι μηχανές μπορούν να κάνουν εντυπωσιακά επιτεύγματα, ξεπερνώντας τους ανθρώπους σε παιχνίδια και όντας σε θέση να εκτελούν ένα ευρύ φάσμα συγκεκριμένων εργασιών, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που δίνουν την εντύπωση κατανόησης, π.χ. BERT, ChatGPT, DALL-E, κ.λπ. Ωστόσο, βρισκόμαστε ακόμη στην εποχή της "μερικής" τεχνητής νοημοσύνης που παράγει μόνο δομικά στοιχεία ευφυών συστημάτων. Μας λείπουν οι αρχές και οι τεχνικές για να τα συναρμολογήσουμε και να δημιουργήσουμε ευφυή συστήματα ικανά να εκτελούν πολλαπλές εργασίες.

Συζητάμε την επάρκεια των κριτηρίων για την αξιολόγηση της ευφυΐας των συστημάτων. Εξηγούμε ότι τα κριτήρια αυτά δεν θα πρέπει να περιορίζονται σε μια συζήτηση μεταξύ μιας μηχανής και του ανθρώπινου χειριστή της, αλλά θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις πολλαπλές ανθρώπινες ικανότητες κατανόησης του κόσμου και δράσης για την επίτευξη στόχων.

Ένα σημαντικό βήμα προς τη γενική τεχνητή νοημοσύνη θα είναι η δημιουργία αυτόνομων συστημάτων με μηχανές ικανές να αντικαταστήσουν με επιτυχία τους ανθρώπινους χειριστές σε οργανισμούς, όπως προβλέπεται από το Διαδίκτυο των Αντικειμένων. Παρουσιάζουμε τα κύρια χαρακτηριστικά των αυτόνομων συστημάτων και δείχνουμε ότι η υλοποίησή τους και οι πολλαπλές εφαρμογές τους εγείρουν μεγάλο αριθμό επιστημονικών και τεχνικών προκλήσεων που υπερβαίνουν το σημερινό όραμα της τεχνητής νοημοσύνης.

Το παράδειγμα των αυτόνομων συστημάτων μας επιτρέπει να συγκρίνουμε την ανθρώπινη και την μηχανική νοημοσύνη και να δείξουμε μια συμπληρωματικότητα μεταξύ των ικανοτήτων τους να παράγουν και να εφαρμόζουν δύο τύπους γνώσης: τη γνώση που βασίζεται σε δεδομένα και τη συμβολική γνώση.

Τέλος, συζητάμε τα μεθοδολογικά ζητήματα που εγείρονται από την πιστοποίηση των ευφυών συστημάτων, καθώς και τη δυνατότητα συμβίωσης ανθρώπου/μηχανής προς όφελος μιας ελεγχόμενης ανάπτυξης της γνώσης με σεβασμό των ηθικών αξιών.

The intersection of human activity data and advanced computational analyses can improve our understanding of how humans learn and provide novel affordances that augment learning, such as embodied learning and teacher-AI complementarity. Data coming from learners' interaction with technology (e.g., computers, mobile devices, and wearable devices) not only offer new ways to detect human learning experiences but also enable powerful learning technologies and interfaces (via AI and ML algorithms). In this talk, I will present indicative results on how human activity data and AI contribute to intelligent learning systems, and how those systems intertwine with humans in hybrid intelligence settings. Moreover, I will discuss distinct ways in which humans and AI can ethically and synergistically combine their strengths.

Η εισήγηση σκιαγραφεί, με ενδεικτικές εκπαιδευτικές εφαρμογές τη συνεισφορά της Τεχνητής Νοημοσύνης στη μάθηση, αναδεικνύοντας παράλληλα παράγοντες και προϋποθέσεις που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αλλαγή της μαθησιακής κουλτούρας και την ουσιαστική ένταξη των ψηφιακών μέσων στη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία.

Με αφετηρία την προσέγγιση της θεωρίας της πολιτισμικής οικολογίας των Μέσων (Pachler, Bachmair & Cook, 2010; Seipold, 2011), κεντρική θεώρηση της εισήγησης είναι πως τα ψηφιακά Μέσα θα πρέπει να εξετάζονται από οικολογική άποψη, ως μέρος ενός ολιστικά μετασχηματιζόμενου πολιτισμικού και παιδαγωγικού περιβάλλοντος, και όχι ως μεμονωμένα ψηφιακός μετασχηματισμός. Αυτή η προσέγγιση αναγνωρίζει ότι τα ψηφιακά μέσα αποτελούν πολιτισμικούς πόρους στο πλαίσιο των φαινομένων της σύγκλησης των τεχνολογιών, της ψηφιοποίησης των περιεχομένων και της παγκοσμιοποίησης των δομών της (Kron & Sofos 2003).

Εστιάζουμε στο γεγονός ότι τα νέα ψηφιακά μέσα, σήμερα η Τεχνητή Νοημοσύνη και οι εφαρμογές της, προσανατολίζονται να ενταχθούν στην εκπαίδευση, όπως άλλωστε και σε άλλα κοινωνικά υποσυστήματα. Η διαθεσιμότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης, διαφοροποιεί τις προϋποθέσεις για τη διδασκαλία και τη μάθηση. Το σχολείο βρίσκεται αντιμέτωπο με την πρόκληση να στηρίξει στη μαθησιακή πορεία μαθητές που έχουν κοινωνικοποιηθεί σε ένα διευρυμένο μιντιακό περιβάλλον, αλλά και να τους προετοιμάσει σε εργασιακά πλαίσια τα οποία είναι σχετικά άγνωστα, ή τουλάχιστον δεν είναι οικεία. Το σχολείο καλείται να «μάθει» να αναδιοργανώνεται συνεχώς, αξιοποιώντας τα ψηφιακά μέσα και να στοχάζεται κατά πόσο προωθεί πράγματι την ψηφιακή μάθηση στο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Αν αυτό αποτελεί πρόκληση, έρευνες π.χ. OECD (2015), δείχνουν από την άλλη μεριά, ότι η σπασμωδική, δηλαδή η παιδαγωγικά μη τεκμηριωμένη χρήση των ψηφιακών εργαλείων, που συχνά μένει ασύνδετη με την πρακτικοβιωματική καθημερινότητα των μαθητών, δεν οδηγεί με αυτοματισμό στη βελτίωση της διδακτικής και της μαθησιακής διαδικασίας, αλλά αντιθέτως τη δυσχεραίνει. Σε περιπτώσεις, όμως, που τα ψηφιακά μέσα αξιοποιούνται συνειδητά εκπαιδευτικά και τεκμηριωμένα, σε συνδυασμό με διδακτικές δεξιότητές εκπαιδευτικών στα μέσα, συνεισφέρουν σημαντικά στη μάθηση (Fullan, 2016, σ. 6).

Έχοντας ως σημείο αναφοράς τις εμπειρίες των τελευταίων δεκαετιών και τις αντιπαραθέσεις, σχετικά με αν πρέπει και πως να ενταχθούν οι ψηφιακές τεχνολογίες στα σχόλια, θεωρούμε σημαντικό να εστιάσουμε από την σκοπιά των επιστημών της Παιδαγωγικής στο ακόλουθο κεντρικό ερώτημα: Υπό ποιες συνθήκες η ένταξη της Τεχνητής Νοημοσύνης συνεισφέρει στη μάθηση;

Επειδή η μάθηση ως παιδαγωγικό φαινόμενο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και το συγκεκριμένο πεδίο δράσης, δηλαδή την εκπαιδευτική διαδικασία ολιστικά, καθώς επίσης και το γενικότερο πλαίσιο όπως αυτό διαμορφώνεται κάτω από πολιτικούς, κοινωνιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες εξετάζουμε το ζήτημα της ένταξης της Τεχνητής Νοημοσύνης ολιστικά μέσα από τα τέσσερα επίπεδα, τα οποία βρίσκονται σε αλληλεπίδραση μεταξύ τους: α) το μακροκοινωνικό, β) το μεσοκοινωνικό και γ) το μικροκοινωνικό, δ) το ενδοατομικό.

Η ευρεία διάδοση των διαλογικών περιβαλλόντων παραγωγής λόγου (π.χ. Chat GPT, Gemini, Copilot) έχει προκαλέσει ευρείας έκτασης συζητήσεις σε σχέση με τις συνέπειες που μπορεί να έχουν στη (γλωσσική) διδασκαλία και στην εκπαίδευση, συνολικότερα. Η βαρύτητα δίνεται συνήθως στις δυνατότητες που παρέχουν (π.χ. υποστήριξη του έργου των εκπαιδευτικών) αλλά και στους κινδύνους που εγκυμονούν (π.χ. αντιγραφές, αδιαφάνεια στις απαντήσεις). Οι συζητήσεις αυτές συνεχίζουν μια μακρόχρονη εργαλειακή προσέγγιση στην αξιοποίηση των Ψηφιακών Τεχνολογιών στη (γλωσσική) διδασκαλία, βασικό χαρακτηριστικό της οποίας είναι αποκλειστική εστίαση στις δυνατότητες/ ιδιαιτερότητες των εκάστοτε νέων μέσων (Koutsogiannis 2011). Η παρούσα ανακοίνωση επιχειρεί να ανασκευάσει την άποψη αυτή, εστιάζοντας στην ανάδειξη της πολυπλοκότητας του ζητήματος. Θα συζητηθούν αναλυτικά μέρη της πολυπλοκότητας αυτής, όπως οι ιδιαιτερότητες των σύγχρονων αυτών περιβαλλόντων στην παραγωγή λόγου και πώς συνδέονται με την ευρύτερη σύγχρονη πραγματικότητα· η υπάρχουσα δυναμική της ελληνικής εκπαιδευτικής πραγματικότητας στην οποία καλούνται να αναπλαισιωθούν και ο ρόλος της ατομικής πρωτοβουλίας (agency) εκπαιδευτικών και ερευνητών. Το θεωρητικό και μεθοδολογικό πλαίσιο που ακολουθείται είναι διεπιστημονικό και στηρίζεται σε μείξη πρόσφατων επιστημονικών αναζητήσεων από τους χώρους της κοινωνιογλωσσολογίας και της εφαρμοσμένης γλωσσολογίας (βλ. Κουτσογιάννης υπό δημοσίευση).

Παραπομπές

• Κουτσογιάννης, Δ. (επιμ.) (υπό δημοσίευση). Η εμπειρία της πανδημίας ως αφετηρία για βαθύτερη κατανόηση και ανασχεδιασμό της ελληνικής εκπαίδευσης: Έρευνα με την αξιοποίηση των επιστημών του λόγου. Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ

• Koutsogiannis, D. (2011). ICTs and language teaching: the missing third circle. In G. Stickel & T. Váradi (Eds.), Language, languages and new technologies: ICT in the service of languages (p. 43-59). Frankfurt am Main (and others): Peter Lang Verlag.

Στο πρώτο μέρος της παρουσίασης επιχειρείται μια συνοπτική επισκόπηση του πεδίου της Τεχνητής Νοημοσύνης από το 1950 μέχρι σήμερα. Παρουσιάζονται οι τρέχουσες εξελίξεις στο πεδίο Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης αναφορικά με κείμενο, εικόνα, ήχο, βίντεο και κώδικα. Γίνεται ειδική αναφορά στα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα και την υφιστάμενη αρχιτεκτονική τους. Το δεύτερο μέρος της παρουσίασης πραγματεύεται την έννοια της νόησης από τη σκοπιά της Πολιτισμικής-Ιστορικής Θεωρίας. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη διαμεσολάβηση και στις διαδικασίες με τις οποίες η νόηση "επαυξάνεται" με τη χρήση φυσικών και τεχνητών εργαλείων. Παράλληλα, αναλύονται οι μετασχηματιστικές επιδράσεις των τεχνουργημάτων στη νοητική δραστηριότητα και οριοθετείται ο ειδικός ρόλος που επιτελεί η γλώσσα στη γνωστική ανάπτυξη. Στο τρίτο μέρος της παρουσίασης εξετάζονται οι συνέπειες της τεχνολογίας της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης τόσο σε επίπεδο γενικού αλφαβητισμού όσο και σε επίπεδο διδασκαλίας-μάθησης. Χρησιμοποιώντας την Πολιτισμική-Ιστορική Θεωρία ως εννοιολογικό πλαίσιο, προσεγγίζονται κριτικά οι κυριότερες προκλήσεις για την ενσωμάτωση της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης στην εκπαίδευση. Η παρουσίαση ολοκληρώνεται με ενδεικτικά παραδείγματα αξιοποίησης της τεχνολογίας της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης στην εκπαιδευτική πρακτική.

Στην εισήγησή μας εξετάζονται τα στάδια εξέλιξης της ιστορίας του γραπτού λόγου από το κονδύλι ως τη ρομποτική στην ιστορία της ανθρωπότητας αλλά και στην ιστορία εκμάθησης της γραφής σε εκπαιδευτικό περιβάλλον. Επιχειρούμε μια συγκριτική έκθεση δεδομένων αλλά και διερεύνησης στοιχείων και απόψεων υπέρ και κατά της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης στην οικογενειακή και σχολική ζωή, στην κοινωνική και εικονική σφαίρα. Η γραφή ως τεχνική και ως μέθοδος εκμάθησης στην εκπαιδευτική και συγκινησιακή χρήση της γλώσσας, στη λογοτεχνία μάς απασχολούν προς διερεύνηση της σύγχρονης ποιότητας ζωής και των μελλοντικών προοπτικών εφαρμογής των μεθόδων τεχνητής νοημοσύνης στην ανθρώπινη καθημερινότητα. Τα αποτελέσματα και οι προτάσεις τίθενται ως έναυσμα στην μεγάλη αυτή μεταφορά της συζήτησης για στροφή σε φυσικές μεθόδους εκπαίδευσης και διαβίωσης ή έμφασης αποκλειστικά όπως διαφαίνεται ενός τεχνητά νοήμονα ανθρώπου εξαρτημένου από την μηχανιστική πραγματικότητα για ή αντί του ζην.

Λέξεις Κλειδιά: Γραπτός λόγος, φύση, τεχνητή νοημοσύνη, λογοτεχνία, εκπαίδευση.

Η Κοινωνική Παιδαγωγική από τις απαρχές της -πριν σχεδόν δύο αιώνες και καθ’ όλη τη διάρκεια της πορείας της- βασίζεται στην πεποίθηση ότι οι κοινωνικές συνθήκες μπορούν να επηρεασθούν αποφασιστικά και να βελτιωθούν σημαντικά, μέσα από την εκπαίδευση. Μάλιστα, ως μία προβληματοκεντρική επιστήμη, ξεκίνησε προσπαθώντας να αντιμετωπίσει με παιδαγωγικούς τρόπους τα διάφορα κοινωνικά προβλήματα. Με τον επιστημονικό της εξοπλισμό συνέβαλλε και συμβάλλει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση πολλών κοινωνικοπαιδαγωγικών ζητημάτων και τελικά στην αναμόρφωση, παγκοσμίως, των εκπαιδευτικών και κοινωνικών συστημάτων.

Με την εκρηκτική ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης και την αυξανόμενη παρουσία της στην καθημερινή μας ζωή βιώνουμε μία σημαντική μεταβολή «παραδείγματος», με την έννοια που αποδίδει ο Thomas Kuhn (The Structure of Scientific Revolutions, University of Chicago Press, 2012), η οποία συνδέεται αναπόφευκτα και με την εκπαίδευση και την Παιδαγωγική. Αυτή η σύνδεση, που είναι πολυπαραμετρική, δημιουργεί «συμβάλλοντα αλλά αγεωγράφητα ύδατα», τα οποία εγείρουν θεμελιώδη ζητήματα, σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους στο μέλλον η διδασκαλία, η μάθηση, η εκπαίδευση και γενικότερα η κοινωνική «παιδεύουσα» πραγματικότητα θα αλληλεπιδρά και θα «συνδιαλέγεται» με την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Στην εισήγηση αυτή συζητάμε:

• τα εν λόγω ζητήματα, τα οποία χαρακτηρίζονται από πολυπλοκότητα και συχνά από μη προβλεψιμότητα,

• τις ευκαιρίες και τα οφέλη που προσφέρονται μέσα από την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων,

• τις προκλήσεις, καθώς και τους περιορισμούς και τις δυνατότητες αναγνώρισης και μετριασμού των κινδύνων,

για την επίτευξη της παραγωγικής συνύπαρξης Εκπαίδευσης και Τεχνητής Νοημοσύνης, μέσα σε ένα κοινωνικοπαιδαγωγικό πλαίσιο, το οποίο ενισχύει την ηθική και κοινωνικά υπεύθυνη συμπεριφορά και υποστηρίζει τον πολυδύναμο ρόλο του παιδαγωγού.

Με βάση το συγκεκριμένο πλαίσιο, προσεγγίζουμε τους προαναφερόμενους άξονες, αναδεικνύοντας και αξιοποιώντας ορισμένες από τις θεμελιώδεις και αλληλεπιδρούσες θεωρητικές, επιστημολογικές και μεθοδολογικές διαστάσεις της Κοινωνικής Παιδαγωγικής, όπως είναι η συνέργεια θεωρίας και πράξης, οι ολιστικές – Συστημικές προσεγγίσεις, η διεπιστημονικότητα, το κοινό όραμα, η συστηματική επιδίωξη για βελτίωση και αλλαγή, η διαρκής κριτική και αναστοχαστική διαδικασία, η συνεργατική δράση στο πεδίο, η ανάπτυξη της δημιουργικότητας, η συν-δημιουργία νέας γνώσης, η μετασχηματιστική μάθηση και πάνω από όλα το ισχυρό σύστημα αξιών, το λεγόμενο «κοινωνικοπαιδαγωγικό ήθος» που οδηγεί στη διαμόρφωση και στην εδραίωση μίας «κοινωνικοπαιδαγωγικής κουλτούρας».

Η εισήγηση ολοκληρώνεται με παρουσίαση ερευνητικών δεδομένων.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ήδη μεταμορφώσει αρκετούς τομείς και η εκπαίδευση δε θα μπορούσε να είναι η εξαίρεση. Στην ομιλία αυτή θα παρουσιαστούν εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση τόσο στη διδασκαλία όσο και στη μάθηση. Παραδείγματα χρήσης με επιλεγμένα εργαλεία χρησιμοποιούνται για να επισημάνουν τα πλεονεκτήματα χρήσης αυτών των εργαλείων.

Η παρακολούθηση της εξέλιξης της μεθοδολογίας, του περιεχομένου και των μέσων της γλωσσικής διδασκαλίας διαμέσου των αιώνων αναδεικνύει τους μετασχηματισμούς της σε όλα τα επίπεδα σε συνάρτηση με τις κυρίαρχες εκπαιδευτικές αντιλήψεις, επιστημονικές προσεγγίσεις και διδακτικές συμβάσεις κάθε περιόδου: από τον υλοκεντρισμό και τον κλασσικισμό της περιόδου του ανθωπισμού και την έμφαση στη στοχοθεσία της περιόδου της αναδόμησης έγινε μετάβαση στη διαφοροποίηση της διδασκαλίας και τη μαθησιακή αυτονομία της περιόδου του παιδαγωγικού προοδευτισμού και στη σύνθεση στοιχείων των προηγούμενων περιόδων στην περίοδο του νέου πραγματισμού.

Στη σημερινή περίοδο, δηλαδή την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης στην κοινωνία της πληροφορίας και της υψηλής τεχνολογίας, την οποία θα μπορούμε να ονομάσουμε, περίοδο της ψηφιακής επανάστασης στην εκπαίδευση, πολλά από τα κύρια στοιχεία των προηγούμενων περιόδων παραμένουν αναλλοίωτα ως διδακτικές επιδιώξεις και υπόβαθρο του διδακτικού σχεδιασμού, ωστόσο, μεταβάλλεται ραγδαία η μορφή και το περιεχόμενό τους: η εστίαση στη μαθησιακή αυτονομία υφίσταται αλλά αναδιαμορφωμένη ως προς τα μέσα πραγμάτωσής της μέσω των εργαλείων της τεχνητής νοημοσύνης· η έμφαση στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών καθίσταται περισσότερο απαραίτητη από ποτέ την εποχή του ChatGPT και η επίτευξή της επιδιώκεται με αναπροσαμογή των τρεχουσών στρατηγικών· η αξιολόγηση των μαθητών αποκτά νέο περιεχόμενο αλλά και μορφή, όπως και ο διδακτικός σχεδιασμός και η προετοιμασία των εκπαιδευτικών.

Στην παρούσα εισήγηση επιδιώκεται η ανάδειξη των βασικών διαστάσεων και χαρακτηριστικών, των μετασχηματισμών και των προοπτικών αλλά και των προβλημάτων σε παιδαγωγικό και σε ηθικό επίπεδο της γλωσσικής διδασκαλίας στην περίοδο της τεχνητής νοημοσύνης. Η πραγμάτευση των θεμάτων αυτών θα γίνει απόπειρα να πραγματοποιηθεί τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο.

Τέλος, συζητάμε τα μεθοδολογικά ζητήματα που εγείρονται από την πιστοποίηση των ευφυών συστημάτων, καθώς και τη δυνατότητα συμβίωσης ανθρώπου/μηχανής προς όφελος μιας ελεγχόμενης ανάπτυξης της γνώσης με σεβασμό των ηθικών αξιών.

Σύγχρονες έρευνες υποστηρίζουν ότι το αμέσως προσεχές διάστημα η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) θα αλλάξει δραστικά όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής και δραστηριότητας, από την εκπαίδευση και τις τέχνες ως τη βιομηχανία, την αγορά εργασίας, την ιατρική και το εμπόριο ((Burgsteiner, Kandlhofer, &Steinbauer, 2016; Casal‑Otero, Catala ,Fernández‑Morante , Taboada, Cebreir&Barro, 2023; Ghallab, 2019). Στο νέο αυτό πλαίσιο, όσοι είναι εγγράμματοι στη ΤΝ θα αντικαταστήσουν εκείνους που δεν κατέχουν ανάλογες δεξιότητες, δημιουργώντας νέες μορφές ανισότητας.

Στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι να επιχειρήσει να ορίσει την έννοια του Γραμματισμού στην ΤΝ και να προσδιορίσει όλες εκείνες τις δεξιότητες που την καθορίζουν καθώς και εκείνες τις στρατηγικές που εγγυώνται την αποτελεσματική χρήση της ΤΝ. Η εργασία υιοθετεί την άποψη ότι η εκπαίδευση στην ΤΝ από μικρή ηλικία καθίσταται αναγκαία, προκειμένου να διασφαλιστεί η ηθική και βιώσιμη χρήση της από τις νέες γενιές μαθητών (Southworth, Migliaccio, Glover, Glover, Reed, McCarty, Brendemuhl&Thomas, 2023).

Βιβλιογραφία

• Burgsteiner, H., Kandlhofer, M., & Steinbauer, G. (2016, March). Irobot: Teaching the basics of artificial intelligence in high schools. In Proceeding of the AAAI conference on artificial intelligence, 30(1).https://doi.org/10.1609/aaai.v30i1.9864

• Casal-Otero, L., Catala, A., Fernández-Morante, C. et al. AI literacy in K-12: a systematic literature review. IJ STEM Ed 10, 29 (2023). https://doi.org/10.1186/s40594-023-00418-7

• Ghallab, M. (2019). Responsible AI: Requirements and challenges. AI Perspectives, 1(1),1–7https://doi.org/10.1186/s42467-019-0003-z

• Southworth, J., Migliaccio, K.., Glover, J, Glover J-N., Reed, D., McCarty,C., Brendemuhl J. & Aaron, T. (2023), Developing a model for AI Across the curriculum: Transforming the higher education landscape via innovation in AI literacy,Computers and Education: Artificial Intelligence,Volume 4. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2023.100127

Οι εξελίξεις στο τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης επιδρούν καταλυτικά στο σύνολο των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Η εισήγηση διαρθρώνεται σε τρία μέρη:

1. Τι είναι εν τέλει η «Ανθρωποκεντρική Τεχνητή Νοημοσύνη» και ποια η σημασία της για την εξέλιξη των κοινωνιών ;

2. Με ποιους τρόπους η Α.Τ.Ν μπορεί να συμβάλλει στην εμβάθυνση της δημοκρατίας μέσα από την άμβλυνσή των κοινωνικών ανισοτήτων δίνοντας ταυτόχρονα πρόσβαση στην εξωστρέφεια, στην καινοτομία, και εν τέλει στη δημιουργικότητα και την ευημερία των πολιτών.

3. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός παιδαγωγικού πλαισίου προκειμένου η «Α.Τ.Ν» να συμβάλλει στην αλλαγή και τον κριτικό μετασχηματισμό του εκπαιδευτικού μας παραδείγματος;

Η πληροφορική και οι συγγενείς εφαρμογές προσφέρονται να μας δώσουν λύσεις σε προβλήματα και δύσκολες καταστάσεις ως από μηχανής θεός. Όμως ο εν λόγω από μηχανής Θεός έχει δυο όψεις όπως ο Ιανός ο θεός των Ρωμαίων ο οποίος απεικονίζονταν με με δύο πρόσωπα.

H εξέλιξη της πληροφορικής έχει χαρακτηριστεί ως ύστερη βιομηχανική επανάσταση και μέσο ανάνηψης της σύγχρονης κοινωνικο-οικονομικής ύφεσης. Ωστόσο η έκρηξη της Πληροφορικής θυμίζει την έκρηξη της ατομικής βόμβας την δεκαετία του 50 με τα θετικά και αρνητικά αποτελέσματα της πυρηνικής ενέργειας. Και σε ότι αφορά την Τεχνίτη Νοημοσύνη τα δυο πρόσωπα του Ιανού είναι εμφανή, ήτοι τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα της, αναφορικά με τον καταμερισμό της εργασίας, τις αλλαγές στην διεθνή οικονομία, όπως και στις σχέσεις των κρατών και τον πολιτισμών.

Θεωρούμε ότι είναι επιτακτικό να εξετάσουμε το ρόλο της Πληροφορικής και αυτής καθ’ αυτής της Τεχνητής Νοημοσύνης στον τομέα της γνώσης, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Information Technology and related applications such as Artificial Intelligence, offer us solutions to problems and difficult situations as Deus ex machina, id est a God that appears, or is introduced into a situation and provides a solution to an apparently insoluble difficulty. But this God has two aspects like Janus the Roman god who was depicted with two faces.

The development of information technology has been described as the most recent of a number of industrial revolutions and a means of recovering from the modern socio-economic recession. However, the explosion of IT is comparable of the atomic bomb explosion of the 1950s in terms of advantages and disadvantages for humanity and nature.

Thus, we are already discussing the two faces of Artificial Intelligence, in terms of the division of labour, changes in the economy, as well as in the relations between states and cultures, but it would be crucial to examine in depth the role of IT and AI as such in the field of academic knowledge, at all levels of education.